谷歌AlphaGo将于5月下旬与柯洁进行“乌镇论剑”

Anwar as-Sadat

‏???? ???????‎

Anwar as-Sadat w 1953 roku
marsza?ek polny
Data i miejsce urodzenia	百度 而对于在此期间发生的旅游合同纠纷，认不认定这一情况为不可抗力并不是最重要的问题，重要的是损失的认定。 25 grudnia 1918 Mit Abu al-Kaum
Data i miejsce ?mierci	6 pa?dziernika 1981 Kair
Przebieg s?u?by
Lata s?u?by	1938–1981
Si?y zbrojne	Si?y Zbrojne Egiptu
G?ówne wojny i bitwy	I wojna izraelsko-arabska, rewolucja w Egipcie (1952), wojna Jom Kipur
Pó?niejsza praca	polityk
Odznaczenia
Z?oty Medal Kongresu

Anwar as-Sadat

Pe?ne imi? i nazwisko	Muhammad Anwar as-Sadat
Data urodzenia	25 grudnia 1918
Data ?mierci	6 pa?dziernika 1981
3. Prezydent Egiptu
Okres	od 15 pa?dziernika 1970 do 6 pa?dziernika 1981
Przynale?no?? polityczna	Partia Narodowo-Demokratyczna
Poprzednik	Gamal Abdel Naser
Nast?pca	Husni Mubarak
Premier Egiptu
Okres	od 15 maja 1980 do 6 pa?dziernika 1981
Przynale?no?? polityczna	Partia Narodowo-Demokratyczna
Poprzednik	Mustafa Chalil
Nast?pca	Husni Mubarak
Premier Egiptu
Okres	od 26 marca 1973 do 25 wrze?nia 1974
Przynale?no?? polityczna	Arabska Unia Socjalistyczna
Poprzednik	Aziz Sidki
Nast?pca	Abd al-Aziz Muhammad Hid?azi
Przewodnicz?cy Zgromadzenia Ludowego
Okres	od 26 marca 1964 do 12 listopada 1968
Przynale?no?? polityczna	Arabska Unia Socjalistyczna
Poprzednik	on sam
Nast?pca	Muhammad Labib Skokair
Przewodnicz?cy Zgromadzenia Ludowego
Okres	od 21 lipca 1960 do 27 wrze?nia 1961
Przynale?no?? polityczna	Unia Narodowa
Poprzednik	Abd al-Latif al-Baghdadi
Nast?pca	on sam

Muhammad Anwar as-Sadat (arab. ???? ???????; ur. 25 grudnia 1918 w Mit Abu al-Kaum (Mit Abu el-Kom), zm. 6 pa?dziernika 1981 w Kairze) – egipski wojskowy i polityk, prezydent kraju w latach 1970–1981. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 roku (wspólnie z Menachemem Beginem).

By? cz?onkiem organizacji Wolnych Oficerów, wzi?? udzia? w rewolucji 1952. Ca?kowicie lojalny wobec jej przywódcy Gamala Abdel Nasera, nie odgrywa? czo?owej roli w nowej, wywodz?cej si? z armii elicie w?adzy, kojarzony by? z jej prawicowym skrzyd?em. Dopiero w 1960 obj?? urz?d przewodnicz?cego parlamentu (Zgromadzenia Narodowego), od 1968 zasiada? we w?adzach jedynej legalnej partii egipskiej – Arabskiej Unii Socjalistycznej, w 1969 zosta? wiceprezydentem Egiptu. W roku nast?pnym, po ?mierci Nasera, z urz?du obj?? tymczasowo obowi?zki g?owy państwa, po czym po wygranych wyborach pozosta? na urz?dzie. Uwa?any by? wówczas za prezydenta przej?ciowego, pozbawionego w?asnego zaplecza politycznego. Utrzyma? si? jednak przy w?adzy, pozbawiaj?c wp?ywów lewicow? frakcj? na czele z Alim Sabrim. Od 1972 stopniowo wycofywa? si? z naserowskiej lewicowej polityki gospodarczej na rzecz programu infitah (arab. otwarcie). Liberalizacja gospodarki doprowadzi?a nie tylko do szybkiego wzrostu ekonomicznego kraju, ale i, wbrew jego intencjom, do powstania niespotykanych w czasach jego poprzednika nierówno?ci spo?ecznych.

W 1973 as-Sadat rozpocz?? wojn? przeciwko Izraelowi, której celem by?o odzyskanie ziem utraconych w 1967 w wojnie sze?ciodniowej. W 1978 as-Sadat i Begin otrzymali wspólnie Pokojow? Nagrod? Nobla.

Pogarszaj?ce si? relacje prezydenta z organizacjami islamistycznymi (w tym najwi?ksz? – Stowarzyszeniem Braci Muzu?manów), które wrogo przyj??y pokojowy kurs polityki zagranicznej as-Sadata, doprowadzi?y do delegalizacji tych?e ugrupowań i aresztowania ich liderów w 1981. 6 pa?dziernika tego samego roku Anwar as-Sadat zosta? zamordowany przez fundamentalistów z organizacji Egipski D?ihad podczas parady wojskowej.

13 grudnia 2018 - ?w uznaniu jego osi?gni?? i bohaterskich dzia?ań na rzecz dochodzenia do kompleksowego pokoju na Bliskim Wschodzie” - Kongres Stanów Zjednoczonych uhonorowa? go po?miertnie Z?otym Medalem Kongresu (Congressional Gold Medal) - jednym z najwy?szych odznaczeń cywilnych w Stanach Zjednoczonych.

?yciorys

M?odo??, edukacja i wczesna dzia?alno??

Pochodzi? z wiejskiej rodziny z delty Nilu, jednak od szóstego roku ?ycia ?y? razem z rodzicami w Kairze, gdzie jego ojciec uzyska? prac? jako urz?dnik ni?szego szczebla w wojskowym szpitalu. Jego matka pochodzi?a z Sudanu. By? jednym z trzyna?ciorga dzieci.

W 1936 zosta? przyj?ty do Królewskiej Akademii Wojskowej. W czasie studiów pozna? Gamala Abdela Nasera, Abd al-Hakima Amira, Zakarijj? Muhji ad-Dina oraz Abd al-Latifa Baghdadiego, którzy podobnie jak on wyra?ali pogl?dy nacjonalistyczne i antybrytyjskie. Po ukończeniu szesnastomiesi?cznego kursu Akademii razem z Naserem i ad-Dinem zosta? skierowany do garnizonu w Mankabadzie. Jak wspomina? sam as-Sadat, jeszcze przed 1939 m?odzi oficerowie utworzyli pierwsz? tajn? organizacj? antybrytyjsk? i narodow?, która jednak istnia?a krótko z powodu trudno?ci w komunikacji mi?dzy wojskowymi z odleg?ych garnizonów. Przysz?y prezydent twierdzi? równie?, ?e w 1939 sta? na czele grupy popieraj?cej III Rzesz?, przeciwko Wielkiej Brytanii, w wojnie w Afryce Pó?nocnej. Organizacja ta mia?a zosta? zainspirowana przez gen. Aziza Alego al-Masriego oraz przez Stowarzyszenie Braci Muzu?manów. Latem 1942 as-Sadat kontaktowa? si? z dwoma agentami niemieckimi – Hansem Epplerem i Monkasterem, jednak zostali szybko aresztowani. Trafi? pocz?tkowo do wi?zienia, nast?pnie by? internowany w Al-Minja, w 1944 dwukrotnie zbieg? z miejsca internowania. Wed?ug swoich wspomnień w czasie odosobnienia straci? kierownicze stanowisko w organizacji oficerskiej na rzecz Nasera (o tym, by ten by? wcze?niej zaanga?owany w ruch antybrytyjski, nie wiadomo). Nast?pnie as-Sadat trafi? do wi?zienia ponownie i zosta? z niego zwolniony w 1947.

Ruch Wolnych Oficerów i rewolucja 1952 r.

As-Sadat od 1950 nale?a? do komitetu kieruj?cego podziemn? organizacj? Wolnych Oficerów i wzi?? udzia? w przeprowadzonym przez ni? 23 lipca 1952 zamachu stanu, po czym wszed? do utworzonej po nim Rady Rewolucyjnych Dowódców. Po zdobyciu przez spiskowców kwatery g?ównej armii egipskiej to as-Sadat odczyta? przez radio komunikat zawiadamiaj?cy o obaleniu dotychczasowych rz?dz?cych. On te? dwa dni pó?niej, razem z gen. Muhammadem Nad?ibem, przedstawi? królowi Farukowi I ??danie abdykacji i opuszczenia Egiptu, które zosta?o spe?nione.

W czasie rz?dów Nasera

As-Sadat i prezydent Egiptu Gamal Abdel Naser w 1960

Pocz?tkowo nie odgrywa? znacz?cej roli w nowej elicie w?adzy. Uznawany by? za polityka ca?kowicie lojalnego wobec Nasera. W 1953 powierzono mu stanowisko wydawcy pisma rz?dowego ?Al-D?umhurijja” (?Republika”), od roku nast?pnego by? tak?e sekretarzem Konferencji Islamskiej. W 1954 by? w sk?adzie S?du Ludowego, który w trybie specjalnym s?dzi? cz?onków organizacji Braci Muzu?manów aresztowanych po nieudanym zamachu na premiera. Kierowa? tak?e obradami Kongresu Islamistycznego zwo?anego na listopad tego samego roku do Kairu, z inicjatywy Nasera. Kongres ten mia? przyczyni? si? do uzyskania przez Egipt wiod?cego miejsca w?ród krajów arabskich, kosztem Iraku; radykalnej krytyce poddano na nim Pakt Bagdadzki.

W 1960 zosta? przewodnicz?cym egipskiego Zgromadzenia Narodowego, za? po zawarciu unii Egiptu z Syri? (utworzeniu Zjednoczonej Republiki Arabskiej) zosta? przewodnicz?cym ich wspólnego parlamentu, dzia?aj?cego do wyst?pienia Syrii ze zwi?zku państw 28 wrze?nia 1961. W listopadzie 1961 by? sekretarzem generalnym komisji przygotowuj?cej Narodowy Kongres Ludowych Si? Pracuj?cych. Jego wyst?pienia z tego okresu by?y bardziej stonowane ni? mowy Nasera; nie podwa?aj?c ogólnego kierunku polityki egipskiej, jakim mia?a by? budowa socjalizmu, as-Sadat podkre?la? specyfik? tego ustroju w kraju muzu?mańskim. By? g?ównym doradc? Nasera w kwestii nieudanej interwencji egipskiej wojnie domowej w Jemenie Pó?nocnym; przy czym by? przekonany, ?e Egipcjanie odnios? w Jemenie ?atwy sukces. Od 1968 zalicza? si? do ?cis?ego kierownictwa egipskiej monopartii, Arabskiej Unii Socjalistycznej.

W grudniu 1969 zosta? nominowany na wiceprezydenta Egiptu. Fakt ten mo?e by? interpretowany jako odej?cie Nasera od dotychczasowego lewicowego kursu politycznego, as-Sadat by? bowiem kojarzony z prawym skrzyd?em obozu rz?dz?cego. Równocze?nie nominacje wiceprezydenckie Nasera nie mia?y z regu?y wi?kszego znaczenia, gdy? Naser odwo?ywa? wiceprezydentów, gdy tylko uzna? to za konieczne, a powo?uj?c as-Sadata na ten urz?d nie wskaza? go jako swojego sukcesora.

Prezydentura

Obj?cie urz?du prezydenckiego po ?mierci Nasera. Rywalizacja z Alim Sabrim

Jako wiceprezydent zgodnie z konstytucj? obj?? obowi?zki prezydenta po ?mierci Nasera 28 wrze?nia 1970. Jego popularno?? w spo?eczeństwie by?a wtedy nieznaczna. Tymczasowe obj?cie przez niego urz?du prezydenckiego popar? natomiast Naczelny Komitet Wykonawczy Arabskiej Unii Socjalistycznej 6 pa?dziernika 1970, za? dwa dni pó?niej tak?e egipskie Zgromadzenie Narodowe. As-Sadat musia? rywalizowa? o utrzymanie si? przy w?adzy z lewicow? grup? w otoczeniu Nasera, której przywódc? by? wicepremier Ali Sabri; aby zaspokoi? aspiracje lewicowców, as-Sadat powierzy? mu urz?d jednego z dwóch wiceprezydentów. 15 pa?dziernika 1970 90% wyborców opowiedzia?o si? w referendum za powierzeniem prezydentury as-Sadatowi na sta?e. W otoczeniu Nasera przewa?a?o przekonanie, ?e b?dzie on prezydentem przej?ciowym, bez zaplecza politycznego.

Podpisanie umowy egipsko-libijsko-syryjskiej o przysz?ej unii – nie zosta?a ona nigdy wprowadzona w ?ycie

W kolejnych miesi?cach wspó?praca as-Sadata i Sabriego nie uk?ada?a si? pomy?lnie. Wiceprezydent negatywnie odniós? si? do przed?u?enia zawieszenia broni z Izraelem do marca 1971, a nast?pnie do odmowy jego dalszej prolongaty. Kolejny spór dotyczy? projektu utworzenia federacyjnego państwa egipsko-libijskiego-syryjskiego. 17 kwietnia prezydent podpisa? umow? federacyjn? (która nie mia?a praktycznych skutków), przez co Sabri oskar?y? go o samowolne podejmowanie decyzji bez konsultacji z parti? i parlamentem. Komitet Centralny partii popar? jednak projekt prezydenta, chocia? w jej ?cis?ym kierownictwie to przeciwnicy as-Sadata mieli przewag? pi?ciu g?osów przeciwko trzem. Prezydent zdoby? równocze?nie poparcie wi?kszo?ci deputowanych Zgromadzenia Narodowego. 1 maja as-Sadat w przemówieniu mówi? o potrzebie sprzeciwienia si? tym, którzy narzucaj? swoj? w?adz? ludowi, za? nast?pnego dnia pozbawi? Sabriego stanowiska wiceprezydenta.

10 maja as-Sadat otrzyma? od majora Tahy Zakiego nagrania rozmów spiskowców przygotowuj?cych zamach stanu. Gdy prezydent upewni? si?, ?e zyska poparcie armii w walce ze swoimi przeciwnikami politycznymi, trzy dni pó?niej zdymisjonowa? ministra spraw wewn?trznych zwi?zanego z frakcj? Sabriego, a nast?pnie aresztowa? jej najwa?niejszych przedstawicieli pod zarzutem d??enia do obalenia legalnej w?adzy. As-Sadat okre?li? ten krok jako ?korekt? w kursie rewolucyjnym”, wed?ug innego ?ród?a – ruch (rewolucj?) naprawy, pod has?ami ?państwa instytucji” i ?panowania prawa”. Po umocnieniu si? przy w?adzy as-Sadat zacz?? kreowa? swój wizerunek jako ojca narodu egipskiego, m.in. przeniós? si? do dawnego pa?acu królewskiego Abidin, który przez jego poprzednika zosta? otwarty dla zwiedzaj?cych. Podkre?la? tak?e swoje przywi?zanie do islamu, wycofuj?c si? tym samym z sekularystycznych elementów koncepcji naseryzmu.

W końcu maja 1971 prezydent przeprowadzi? przedterminowe wybory do organów kierowniczych Arabskiej Unii Socjalistycznej. Wi?kszo?? cz?onków tych gremiów uzyska?a reelekcj?. Prezydent osobi?cie wyznaczy? cz?onków Komitetu Centralnego.

W tym samym roku as-Sadat zmieni? nazw? Zgromadzenia Narodowego na Zgromadzenie Ludowe i zabroni? ??czenia funkcji deputowanego z kierowniczymi stanowiskami w lokalnych organizacjach egipskiej monopartii. Doprowadzi? tak?e do przyj?cia nowej konstytucji (przyj?tej w referendum we wrze?niu 1971). Akcenty islamskie w jej tek?cie by?y wyra?ne, wskazano szariat jako jedno ze ?róde? prawa, zachowano przy tym równouprawnienie kobiet. Bez powodzenia prezydent próbowa? porozumie? si? z umiarkowanym skrzyd?em Stowarzyszenia Braci Muzu?manów. Pragn?? zachowa? religi? pod kontrol? państwa, podobnie, jak by?o za rz?dów Nasera, jednak organizacje islamskie nie by?y zainteresowane tak? wspó?prac?, a przymuszenie ich do niej by?oby sprzeczne z d??eniem do stopniowej demokratyzacji Egiptu.

W marcu 1972 Anwar as-Sadat po raz pierwszy, pozostaj?c prezydentem, obj?? równie? urz?d premiera Egiptu.

Podstawowym problemem Egiptu po ?mierci Nasera i przej?ciu w?adzy przez jego sukcesora by?y relacje z Izraelem. As-Sadat, pragn?c doprowadzi? do nowej konfrontacji, zmuszony by? kontynuowa? wspó?prac? wojskow? z ZSRR. 27 maja 1971 podpisa? nowy egipsko-radziecki uk?ad o przyja?ni i wspó?pracy. Coraz wi?ksza zale?no?? kraju od Zwi?zku Radzieckiego nie odpowiada?a cz??ci egipskich oficerów, a w 1972 dosz?o do zamieszek, których uczestnicy domagali si? od prezydenta zmiany polityki państwa w tym zakresie. As-Sadat usun?? wówczas z kraju radzieckich doradców wojskowych i odebra? ministrowi obrony jego stanowisko. Decyzje te przyczyni?y si? do wzrostu jego popularno?ci. Dla utrzymania autorytetu as-Sadat musia? jednak stale ponawia? zapowiedzi rozpocz?cia nowej wojny z Izraelem i odbicia terytoriów straconych w 1967.

Uczestnicy wyst?pień antyprezydenckich na pocz?tku 1972 wysuwali tak?e inne postulaty. Domagali si? mobilizacji ca?ego narodu, wojny z Izraelem, która umo?liwi?aby odzyskanie ziem na Synaju, jak równie? prawdziwej demokratyzacji. Wyst?pienia studenckie zosta?y st?umione. W listopadzie tego samego roku dosz?o do kolejnych protestów studenckich, po których 2 tysi?ce s?uchaczy wy?szych uczelni zosta?o aresztowanych. Sytuacja taka powtórzy?a si? w końcu roku. Prezydent przedstawi? wydarzenia jako lewicowy spisek. W pierwszych miesi?cach 1973 as-Sadat doprowadzi? do usuni?cia zwolenników lewicy z wy?szych uczelni, mediów i egipskiej monopartii. Aresztowani w tym okresie odzyskali wolno?? we wrze?niu, z okazji rocznicy ?mierci Nasera.

Polityka otwarcia w gospodarce

As-Sadat dokonywa? równocze?nie w 1972 powa?nych zmian w polityce gospodarczej i spo?ecznej Egiptu. Doprowadzi? do przywrócenia pe?ni praw politycznych tym osobom, które utraci?y je za rz?dów Nasera jako byli posiadacze wielkich maj?tków rolnych lub przedsi?biorstw przemys?owych. Umo?liwi? prywatnym inwestorom uzyskiwanie ulg podatkowych, gwarantuj?c ich przedsi?biorstwom ochron? przed nacjonalizacj?. Rok pó?niej as-Sadat rozpocz?? wdra?anie polityki otwarcia (z arab. infitah, otwarcie, tak?e: polityka Otwartych Drzwi) w gospodarce, za? w kwietniu 1974 sformu?owa? jej szczegó?owe zasady. Og?osi? reprywatyzacj? niektórych państwowych przedsi?biorstw, poszerzenie mo?liwo?ci dzia?ania krajowych i zagranicznych inwestorów, za? premierem uczyni? Abd al-Aziza Hid?aziego, ministra za rz?dów Nasera i zwolennika wolnego rynku. Program infitah zosta? zaakceptowany w referendum wi?kszo?ci? 99,5% g?osów w maju 1974.

W my?l koncepcji wolnorynkowych w 1978 as-Sadat wycofa? si? z wprowadzonych przez swojego poprzednika gwarancji zatrudniania wszystkich absolwentów szkó? wy?szych w instytucjach państwowych. Absolwentów automatycznie mia?y przyjmowa? do pracy jedynie gorzej p?atne instytucje administracyjne, nie za? państwowe przedsi?biorstwa komercyjne.

Wojna Jom Kipur

Przeprawa wojsk egipskich przez Kana? Sueski w czasie wojny Jom Kipur

Egipscy ?o?nierze na froncie wojny Jom Kipur z portretem prezydenta as-Sadata

Na pocz?tku 1973 prezydent Egiptu podj?? przygotowania do wojny z Izraelem, której celem mia?o by? odzyskanie ziem utraconych w wojnie sze?ciodniowej przed sze?cioma laty. Zwyci?stwo militarne mia?o poprawi? jego w?asn? pozycj? polityczn?, a wycofanie si? Izraela ze wschodniego brzegu Kana?u Sueskiego – pozwoli? na ponowne uruchomienie dochodowej dla Egiptu ?eglugi na kanale. W lutym 1973 as-Sadat zawar? nowe porozumienie z ZSRR w sprawie dostaw broni dla wojska egipskiego, zgadzaj?c si? na szerszy ni? dot?d dost?p floty radzieckiej do egipskich portów. W kolejnych miesi?cach omawia? plany wspó?pracy z Syri?, Arabi? Saudyjsk? i Jordani?.

6 pa?dziernika 1973 wojska egipskie rozpocz??y wojn?, przekraczaj?c Kana? Sueski. Pocz?tkowo Egipcjanie odnosili na froncie sukcesy, nast?pnie jednak przewag? zdoby?y si?y izraelskie. Kl?sk? ponios?y tak?e wojska syryjskie na wzgórzach Golan. Ostatecznie 22 pa?dziernika 1973 Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwa?a strony konfliktu do zawieszenia broni – walki zosta?y przerwane trzy dni pó?niej. W styczniu roku nast?pnego dyplomacja amerykańska pod kierownictwem Henry’ego Kissingera doprowadzi?a do wypracowania kompromisowego rozwi?zania: wycofania si? si? Izraela z zachodniego brzegu Kana?u Sueskiego, zachowania przez Egipt kontyngentów na brzegu wschodnim, wprowadzenia jednostek ONZ do strefy granicznej. Chocia? z militarnego punktu widzenia wojna Jom Kipur by?a pora?k? Egiptu, pozwoli?a na odbudow? presti?u armii egipskiej – walcz?cej znacznie lepiej, ni? w I wojnie izraelsko-arabskiej, w czasie wojny sueskiej oraz w wojnie sze?ciodniowej – i wszystkich Arabów. Anwar as-Sadat móg? zatem przedstawia? końcowy wynik starcia jako sukces polityczny i zyska? dzi?ki niej znaczn? popularno??, przesta? by? uwa?any za polityka s?abego i niezdolnego do podejmowania trudnych decyzji.

Po wojnie Jom Kipur mi?dzy USA a ZSRR dosz?o do swoistego odpr??enia, co dawa?o prezydentowi Egiptu szans? na dokonanie zmiany w polityce zagranicznej – polepszenie relacji ze Stanami Zjednoczonymi bez zrywania bliskich zwi?zków z ZSRR. Na pro?b? amerykańskiego prezydenta Nixona as-Sadat przekona? wi?kszo?? państw arabskich do zakończenia embarga naftowego wobec Izraela.

1974–1977

Wizyta Richarda Nixona w Egipcie w 1974

Anwar as-Sadat z Henrym Kissingerem, sierpień 1975

Korzystaj?c ze wzrostu swojego autorytetu, as-Sadat utrzyma? system w?adzy wypracowany przez swojego poprzednika, przewiduj?cy wiod?c? rol? prezydenta we wszystkich aspektach polityki państwowej. Równocze?nie nie ufa? wojskowym, w tym dawnym towarzyszom z ruchu Wolnych Oficerów, którzy za rz?dów Nasera nie dopuszczali go do najbardziej eksponowanych funkcji państwowych. Konsekwentnie przeprowadza? wymian? elity w?adzy w Egipcie, zast?puj?c osoby zwi?zane z wojskiem przez cywilów. Aby zabezpieczy? si? przed powstawaniem nieformalnych uk?adów, które mog?yby zagrozi? jego w?adzy, as-Sadat regularnie przeprowadza? zmiany kadrowe na kluczowych stanowiskach. W ?cis?ym kr?gu najbli?szych wspó?pracowników prezydenta pozostawali przedsi?biorca Usman Ahmad Usman, przewodnicz?cy egipskiej monopartii Sa’id Mari, Mahmud Rijad, Mahmud Salim (ministrowie spraw zagranicznych i wewn?trznych), wicepremier Abd al-Kadir Hatim, doradcy prezydenccy Hasan Sabri al-Chuli i Hasan al-Tuhami, a nast?pnie tak?e oficer lotnictwa Husni Mubarak, powo?any na wiceprezydenta w 1975.

W 1974 udaremniony zosta? antyprezydencki zamach stanu zorganizowany przez radykaln? islamsk? M?odzie? Mahometa.

W tym samym roku prezydent zniós? w Egipcie cenzur? prewencyjn?, wydawcy czasopism nadal jednak odpowiadali za tre?ci publikowanych przez siebie artyku?ów. W styczniu tego samego roku og?osi? amnesti? dla 2 tys. wi??niów politycznych. W okresie jego rz?dów poprawi?a si? sytuacja mniejszo?ci koptyjskiej.

W czerwcu 1974 po raz pierwszy w historii Egiptu as-Sadat podejmowa? prezydenta USA – Richarda Nixona. 1 wrze?nia tego samego roku Egipt i Izrael, po mediacji amerykańskiej, zawar?y porozumienie dotycz?ce Synaju i ?eglugi na Kanale Sueskim. Egipt zgodzi? si? na korzystanie z kana?u przez izraelskie statki nieprzewo??ce artyku?ów dla wojska. Henry’emu Kissingerowi as-Sadat obieca? ponadto, ?e nie wesprze Syrii, gdyby zaatakowa?a ona Izrael. Na opuszczonych przez Izrael terytoriach synajskich znajdowa?y si? pola naftowe oraz zasoby gazu ziemnego. Mia?o to istotne znaczenie dla krajowej gospodarki. Od 1976 Egipt by? ponownie eksporterem ropy, rok wcze?niej rozpocz?? eksploatacj? gazu na potrzeby energetyki i produkcji nawozów sztucznych.

W 1975 as-Sadat bezskutecznie ubiega? si? o odroczenie sp?aty o?miomiliardowego zad?u?enia egipskiego w ZSRR.

Zmiany w gospodarce nie przek?ada?y si? na natychmiastow? popraw? sytuacji ekonomicznej ludno?ci. Szybko rosn?ca liczba mieszkańców Egiptu zmusi?a kraj do importowania ?ywno?ci. Dochodzi?o do protestów pracowniczych i strajków. 1 maja 1975 as-Sadat zapowiedzia? kontynuowanie dotychczasowego liberalnego kursu w gospodarce, postanowiono jednak, i? najgorzej zarabiaj?cy pracownicy sektora państwowego otrzymaj? dodatkowe ?wiadczenia.

Przedstawiaj?c w kwietniu 1974 za?o?enia planowanych reform, prezydent Egiptu zapowiedzia? powrót do systemu wielopartyjnego. Do lipca 1975 w Arabskiej Unii Socjalistycznej trwa?a dyskusja nad zmianami w organizacji, zakończona wyra?eniem przez parti? zgody na tworzenie w jej obr?bie ?lu?nych forów opinii”. W toczonej dyskusji as-Sadat pozornie nie zabiera? g?osu, w rzeczywisto?ci jednak traktowa? j? jako istotny element kreowania swojego wizerunku – krytyka Nasera w trakcie dyskusji mia?a wykaza? wy?szo?? rz?dów as-Sadata nad dzia?aniami jego poprzednika. Ostatecznie prezydent nie wyrazi? zgody na natychmiastowy powrót do systemu wielopartyjnego, lecz 14 maja 1976 utworzy? w Arabskiej Unii Socjalistycznej fora prawicowe, lewicowe oraz centrowe. Ich programy nie mog?y przy tym wykracza? poza za?o?enia konstytucji oraz idee rewolucji 1952. W wyborach, przeprowadzonych jesieni? tego samego roku, zdecydowanie najsilniejsza okaza?a si? frakcja centrowa (faktyczne zaplecze polityczne prezydenta). 11 listopada 1976 as-Sadat zdecydowa? o utworzeniu trzech odr?bnych partii – centrowej Arabskiej Partii Socjalistycznej (nast?pnie Partii Narodowo-Demokratycznej), lewicowej Narodowo-Post?powej Partii Zjednoczenia oraz prawicowej Partii Socjalistycznych Libera?ów. Arabska Unia Socjalistyczna nie zosta?a rozwi?zana, lecz funkcjonowa?a do 1980 jako organ kontroli prasy, organizacji masowych i nadzoruj?c rejestrowanie nowych ugrupowań politycznych. Wed?ug Zdanowskiego wszystkie dzia?ania prezydenta zmierzaj?ce do restytucji systemu wielopartyjnego wynika?y z ch?ci utrzymania przez niego w?adzy. As-Sadat mia? obawia? si? rozbudowanych struktur egipskiej monopartii, która mog?aby sta? si? niebezpiecznym narz?dziem dla jego przeciwników. By? zdania, ?e b?dzie w stanie lepiej kontrolowa? ca?okszta?t ?ycia politycznego w kraju, je?li b?dzie si? ono organizowa? wokó? legalnych partii politycznych, a nie w tajnych stowarzyszeniach. Mimo to, jak pisze ten sam autor:

(...) zakres swobód politycznych w okresie sprawowania w?adzy przez as-Sadata by? znacznie szerszy ni? za rz?dów Nasera. W ?rodkach masowego przekazu zmieni? si? ton debat, a w dyskusjach zacz?to podejmowa? tematy b?d?ce dotychczas tabu

D??enie prezydenta do modelowania procesów politycznych i eliminowania skrajnych nurtów okaza?o si? mo?liwe do realizacji jedynie do 1977. W tym bowiem roku problemy gospodarcze doprowadzi?y do wzrostu znaczenia opozycji wobec as-Sadata i kolejne wybory parlamentarne, w 1979, odby?y si? pod nadzorem s?u?b bezpieczeństwa znacznie wi?kszym, ni? w przypadku elekcji w 1972 i 1976.

Zmiany w polityce zagranicznej Egiptu

W 1975 Stany Zjednoczone zakończy?y embargo na artyku?y strategiczne sprzedawane do Egiptu, jednak dostawy uzbrojenia amerykańskiego dla tego kraju nadal by?y nieznaczne. USA udziela?y natomiast Egiptowi pomocy gospodarczej na szerok? skal? – w 1977 by? najwi?kszym beneficjentem tego typu wsparcia. W marcu 1976 prezydent Egiptu wypowiedzia? ZSRR uk?ad o przyja?ni i wspó?pracy, a w konsekwencji miesi?c pó?niej odebra? flocie radzieckiej prawo korzystania z egipskich portów. Podkre?la? jednak znaczenie udzia?u Zwi?zku Radzieckiego w trwa?ym uregulowaniu problemów Bliskiego Wschodu, do czego d??y? od końca 1975. S?dzi? przy tym, ?e konieczne jest przyj?cie przez Egipt proamerykańskiego kursu, gdy? ca?kowite rozwi?zanie tych problemów b?dzie mo?liwe tylko w wypadku, gdy Stany Zjednoczone przekonaj? Izrael do wycofania si? z terytoriów okupowanych po wojnie sze?ciodniowej.

Przyj?cie przez Egipt nowej orientacji sta?o si? przedmiotem krytyki tych państw arabskich, które pozostawa?y zwi?zane z ZSRR. Aby zachowa? presti? w ?wiecie arabskim, as-Sadat publicznie wyst?powa? w obronie praw Palestyńczyków oraz w obronie interesów Syrii. W pa?dzierniku 1976 zawar? porozumienie z syryjskim prezydentem Hafizem al-Asadem, w tym samym roku podpisa? tak?e sojusz z Sudanem. W 1977 dosz?o do zawarcia analogicznego porozumienia z Jordani?, co sprawi?o, ?e krytyk? as-Sadata podtrzymywa?y odt?d jedynie Libia, Algieria i Irak.

Efekty zmian w polityce gospodarczej

Liberalizacja polityki gospodarczej Egiptu przynios?a wyra?ne efekty makroekonomiczne, doprowadzaj?c do podwojenia PKB oraz wzrostu 8% rocznie (w latach 1973–1980). Równocze?nie jednak kraj dotkn??a wysoka inflacja (30% w skali roku), pog??bi? si? deficyt bilansu handlowego, ros?o zad?u?enie zagraniczne. Najwi?ksze korzy?ci z polityki otwarcia odnios?y klasy ?rednia i wy?sza, podczas gdy robotnicy i urz?dnicy niskich szczebli tracili, gdy? ich pensje nie ros?y równomiernie z uwalnianymi cenami. W z?ej sytuacji pozostawali ch?opi. Szybki wzrost liczby mieszkańców kraju doprowadza? do utrzymywania si? przeludnienia wsi, mimo intensywnej migracji do miast. Wzrost nierówno?ci spo?ecznych prowadzi? do wzrostu sentymentów do czasu rz?dów Nasera, kiedy rz?d stara? si? niwelowa? podobne ró?nice. Wzrost rozwarstwienia spo?ecznego nie by? przy tym intencj? as-Sadata.

W 1977, id?c za rad? Banku ?wiatowego, rz?d egipski podniós? ceny podstawowych produktów ?ywno?ciowych. By? to krok na drodze do uwolnienia cen, które dot?d podlega?y państwowym subsydiom. Odpowiedzi? by?y masowe zamieszki w dniach 18–19 stycznia 1977, które ca?kowicie zaskoczy?y prezydenta. Protesty zosta?y st?umione przez oddzia?y specjalne policji, by?y ofiary ?miertelne. As-Sadat musia? wycofa? si? z planowanej podwy?ki cen, a o zorganizowanie protestów oskar?y? lewic?. Jasne by?o jednak, ?e manifestacje wyra?a?y w rzeczywisto?ci nastroje znacznej cz??ci spo?eczeństwa. Pod wp?ywem wydarzeń ze stycznia 1977 prezydent doprowadzi? do przyj?cia w kolejnym miesi?cu prawa ?O ochronie kraju i jego obywateli”. Z jednej strony zabrania?o ono organizacji protestów i strajków w imi? ochrony jedno?ci narodowej i spo?ecznego pokoju, z drugiej za? podwy?sza?o kwot? dochodów zwolnionych z podatku i nakazywa?o rejestracj? maj?tków, co by?o uk?onem w stron? najubo?szych warstw spo?ecznych, uczestników styczniowych zamieszek. As-Sadat nie wycofa? si? z reform liberalizuj?cych gospodark?. Uwzgl?dnia? jednak mo?liwe reakcje spo?eczne na zbyt dotkliwe dla ludno?ci decyzje oraz ostro?niej wprowadza? podwy?ki cen.

Zawarcie porozumienia z Izraelem

D??enia do ca?o?ciowego rozwi?zania konfliktów na Bliskich Wschodzie

Pod koniec 1975, ju? po podpisaniu porozumienia z 1 wrze?nia 1975, as-Sadat skupi? si? w polityce zagranicznej na próbie trwa?ego zakończenia konfliktu izraelsko-arabskiego. Temu s?u?y?a zmiana kursu polityki zewn?trznej na proamerykański. Jednak obrady Palestyńskiej Rady Narodowej w Kairze oraz rozmowy mi?dzy jordańskim królem Husajnem I i przewodnicz?cym Organizacji Wyzwolenia Palestyny Jasirem Arafatem, które wspó?organizowa?, przekona?y go, ?e Palestyńczycy nie s? w stanie wspó?dzia?a?, gdy? s? zbyt powa?nie podzieleni. W kwietniu 1977 prezydent Egiptu uda? si? z kolejn? wizyt? do USA. W maju 1977 nowy premier Izraela Menachem Begin poinformowa? egipskie s?u?by specjalne o przygotowywanym przez palestyńskich terrorystów, a zleconym przez dyktatora Libii al-Kaddafiego zamachu na as-Sadata. By? to z jego strony gest dobrej woli, wynikaj?cy z dostrze?enia przez nowy izraelski rz?d korzy?ci z ewentualnego pokoju z Egiptem.

W lipcu 1977 as-Sadat rozmawia? w Kairze z amerykańskim sekretarzem stanu Cyrusem Vance’em i nie zgodzi? si? na przedstawiane przez niego propozycje warunków pokoju z Izraelem. Domaga? si? odr?bnego traktowania zagadnień spornych terytoriów i kwestii politycznych (sprawy palestyńskiej). Oczekiwa? równie?, ?e Izrael opu?ci zajmowane od 1967 obszary na Synaju w ci?gu pó? roku. Rozmowy z Vance’em przekona?y as-Sadata, ?e powinien sam przej?? inicjatyw? w bilateralnych kontaktach z Izraelem. Prowadzenie rozmów z przedstawicielami rz?du tego kraju powierzy? wicepremierowi al-Tuhamiemu. W pa?dzierniku 1977 odwiedzi? natomiast Rumuni?, Arabi? Saudyjsk? i Iran, sonduj?c, jak w wymienionych państwach zapatrywano si? na dzia?alno?? rz?du izraelskiego.

Wyst?pienie w Knesecie

Przemówienie as-Sadata w Knesecie

19 listopada 1977 as-Sadat jako pierwszy arabski przywódca przyjecha? z oficjaln? wizyt? do Izraela na zaproszenie premiera tego? państwa Menachema Begina. Wizyta ta by?a przygotowywana w ?cis?ej tajemnicy od 3 listopada, a decyzja o jej odbyciu zaskoczy?a nawet cz??? najbli?szych wspó?pracowników prezydenta; oznacza?a ostateczne zerwanie ze wspóln? polityk? państw arabskich wobec Izraela. Podejmuj?c j?, as-Sadat kierowa? si? przekonaniem, ?e rozmowy arabsko-izraelskie w ramach konferencji pokojowej w Genewie nie dadz? szybkich rezultatów, a zawarcie pokoju by?oby mo?liwe tylko drog? bezpo?rednich negocjacji rz?dów izraelskiego i egipskiego. Zale?a?o mu tak?e na sukcesie w polityce mi?dzynarodowej, który zneutralizowa?by spadek jego popularno?ci w zwi?zku z efektami spo?ecznymi polityki infitah.

W Jerozolimie bra? udzia? w modlitwach w meczecie Al-Aksa, spotka? si? z izraelskim premierem i wyg?osi? przemówienie w Knesecie. Oznajmi? w nim, ?e po uznaniu przez Izrael aspiracji Palestyńczyków i wycofaniu si? z ziem zaj?tych po wojnie sze?ciodniowej kraje arabskie mog?yby uzna? Państwo Izrael. Podkre?la?, ?e pokój z Izraelem podpisa? mog?yby tylko wszystkie kraje arabskie wspólnie, nie za? wy??cznie Egipt.

Przybycie as-Sadata do Jerozolimy nie sta?o si? samo w sobie prze?omem w stosunkach izraelsko-egipskich (zarówno prezydent Egiptu, jak i premier Izraela nie byli usatysfakcjonowani wzajemnie przedstawionymi propozycjami). Po powrocie do Kairu as-Sadat zaprosi? do stolicy Egiptu przedstawicieli ZSRR i USA, ONZ, jak równie? Jordanii, Libanu, Syrii, Izraela i Organizacji Wyzwolenia Palestyny. Mieli oni wzi?? udzia? w konferencji przygotowuj?cej wznowienie rozmów w Genewie. Nie jest jasne, czy as-Sadat z góry zak?ada?, ?e wi?kszo?? zaproszonych odmówi udzia?u, co usprawiedliwia?oby wy?amanie si? Egiptu z dotychczasowej wspólnej polityki krajów arabskich wobec Izraela i uzasadnia?oby podj?cie samodzielnych rozmów pokojowych, czy te? szczerze pragn?? zorganizowa? spotkanie w omówionym sk?adzie. Ostatecznie wszystkie zaproszone państwa arabskie odmówi?y skierowania swoich delegacji, a Syria, Jemen Po?udniowy, Libia, Algieria i Irak wyst?pi?y z ostr? krytyk? ostatnich dzia?ań egipskiego prezydenta. Odpowiedzi? Kairu by?o zerwanie z nimi stosunków dyplomatycznych. Gdy udzia?u w konferencji kairskiej odmówi? tak?e Zwi?zek Radziecki, as-Sadat poleci? zamkn?? konsulaty tego kraju w Egipcie, podobnie jak analogiczne placówki polskie i czechos?owackie.

Wizyta w Knesecie zapocz?tkowa?a seri? kolejnych spotkań przywódców obu państw. Delegacje egipska i izraelska spotyka?y si? w grudniu 1977 w Rabacie i w Ismailii. Pierwsze ze spotkań nie da?o praktycznie ?adnych rezultatów. W czasie drugiego, z osobistym udzia?em as-Sadata i Begina, mimo powa?nych ró?nic stanowisk zgodzono si? powo?a? wspólne komitety polityczny i wojskowy. Zaanga?owanie as-Sadata w negocjacje pokojowe z Izraelem (jak i sam fakt ich podj?cia) zosta?o negatywnie odebrane przez egipskie organizacje islamskie, a ich wrogo?? do niego wzrasta?a w miar? post?pów rozmów.

Przybycie as-Sadata do USA w lutym 1978. Po prawej Cyrus Vance

Na pocz?tku 1978 as-Sadat spotka? si? w Asuanie z prezydentem USA Carterem i ustali? warunki przysz?ego porozumienia egipsko-izraelskiego: wycofanie si? Izraela z ziem zaj?tych w 1967, nawi?zanie stosunków dyplomatycznych, uznanie prawa Palestyńczyków do samostanowienia. W lutym tego samego roku egipski prezydent uda? si? z kolei do USA i tam uzyska? od g?owy państwa amerykańskiego zapewnienia, i? Egipt otrzyma od USA dostawy na cele wojskowe, a jego interesy b?d? popierane. W kolejnym miesi?cu as-Sadat pot?pi? palestyński atak na cywilny autobus w Izraelu, a po wej?ciu izraelskich wojsk do Libanu zapowiedzia?, ?e b?dzie mimo to kontynuowa? rozmowy izraelsko-egipskie.

Rozmowy i porozumienie w Camp David

Anwar as-Sadat w Camp David

Menachem Begin, Jimmy Carter i Anwar as-Sadat w Camp David

Anwar as-Sadat i Menachem Begin wyst?puj? na sesji Kongresu po podpisaniu uk?adu pokojowego

Anwar as-Sadat i Ronald Reagan, 1981

5 wrze?nia 1978 prezydent Egiptu i premier Izraela spotkali si? w letniej rezydencji prezydentów amerykańskich w Camp David. Wyjazd as-Sadata na rozmowy zosta? negatywnie przyj?ty w Egipcie, a pierwsza runda negocjacji pokojowych zakończy?a si? fiaskiem. Negocjacje mog?y by? kontynuowane tylko dzi?ki naciskom prezydenta Cartera. Delegacje izraelska i egipska spotka?y si? ponownie w lutym nast?pnego roku. 14 marca as-Sadat i Begin zgodzili si? co do podpisania dwóch dokumentów – przedstawiaj?cego ogólne ramy dalszego procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie oraz zapowiadaj?cego podpisanie izraelsko-egipskiego uk?adu pokojowego w ci?gu trzech miesi?cy. W trakcie rozmów do dymisji poda?a si? cz??? egipskich ministrów oraz przewodnicz?cy parlamentu Marei. Na ich miejsce do rz?du weszli zdecydowani zwolennicy kontynuowania procesu pokojowego. Ratyfikacja traktatu izraelsko-egipskiego budzi?a w Zgromadzeniu Ludowym Egiptu kontrowersje, jednak ostatecznie zosta?a przeg?osowana wyra?n? wi?kszo?ci? (329 g?osów za, 15 przeciw, 1 wstrzymuj?cy). Równie? referendum, nieprzeprowadzone jednak w sposób rzetelny, o czym ?wiadczy wynik 99,95% g?osów za, wykaza?o poparcie dla uk?adu pokojowego. Po referendum as-Sadat rozwi?za? parlament. 31 maja 1979 znowelizowane prawo o partiach politycznych odebra?o prawo dzia?ania tym ugrupowaniom, które kwestionowa?yby sens porozumienia z Izraelem na zasadach z Camp David.

Jak pisz? B. St?pniewska-Holzer i J. Holzer

Wprawdzie w Egipcie wielu polityków i intelektualistów niech?tnie przyj??o rozmowy w Camp David, a w innych państwach arabskich wywo?a?y one wr?cz oburzenie, by?y one w istocie rzeczy sukcesem as-Sadata. Do tej pory w ?wiecie arabskim dominowa?o przekonanie, ?e najpierw musi si? on wzmocni?, aby wymusi? na Izraelu korzystne warunki kompromisu. Rzeczywisto?? zadawa?a jednak takiej koncepcji raz po raz ciosy

Za traktat pokojowy z Camp David Anwar as-Sadat i Menachem Begin otrzymali Pokojow? Nagrod? Nobla w 1978. As-Sadat zosta? równie? uznany za cz?owieka roku tygodnika ?Time” w 1977. Równocze?nie zawarcie pokoju z Izraelem wywo?a?o sprzeciw Ligi Arabskiej, która zawiesi?a cz?onkostwo Egiptu i opu?ci?a dotychczasow? siedzib? w Kairze. Analogicznie zareagowa?a w stosunku do Egiptu Organizacja Kongresu Islamskiego, minimalnym stosunkiem g?osów odrzucony zosta? wniosek o usuni?cie tego kraju z grona państw niezaanga?owanych, radykalne państwa arabskie bez powodzenia stara?y si? tak?e doprowadzi? do eliminacji Egiptu z Organizacji Jedno?ci Afrykańskiej.

1979–1981

W 1979 prezydencka Partia Narodowo-Demokratyczna odnios?a zdecydowane zwyci?stwo wyborcze (zdoby?a 302 mandaty z 382), do jej klubu parlamentarnego do??czy?a tak?e cz??? pos?ów niezale?nych. W parlamencie powsta?o wyra?ne stronnictwo opozycyjne (54 deputowanych) utworzone przez Socjalistyczn? Parti? Pracy, popieraj?c? prezydenta we wszystkich kwestiach poza polityk? zagraniczn?, której kierunek poddawano umiarkowanej krytyce. Z czasem partia zacz??a coraz silniej krytykowa? as-Sadata, przez co dosz?o w niej do roz?amu, po którym cz??? deputowanych do??czy?a do partii rz?dowej. Cz??? dzia?aczy socjalistycznych w 1981 zosta?a aresztowana. Poza strukturami legalnych partii dzia?a?y organizacje wzywaj?ce do powrotu do naseryzmu, sprzeciwiaj?ce si? polityce infitah. Równocze?nie pó?legaln? dzia?alno?? mog?o prowadzi? Stowarzyszenie Braci Muzu?manów, chocia? prezydent stara? si? doprowadzi? do powstania alternatywnych organizacji islamskich. Od 1976 legalnie dzia?a?y zakony sufickie, na mocy umowy z państwem. Podkre?lany by? zwi?zek instytucji państwowych z islamem, w przestrzeni publicznej akcentowano symbole religijne, dopuszczono nauczanie religii w szko?ach i podkre?lano jego znaczenie, w publicznej telewizji emitowano programy religijne.

Od 1979 relacje prezydenta z organizacjami muzu?mańskimi ulega?y stopniowemu pogorszeniu. As-Sadat spotka? si? wówczas z przywódcami Stowarzyszenia Braci Muzu?manów i zaproponowa? im ca?kowit? legalizacj? ich organizacji w zamian za z?agodzenie ich antyrz?dowych wyst?pień. Gdy przedstawiciele organizacji odmówili, as-Sadat w kolejnych wyst?pieniach wyg?asza? pod ich adresem s?owa coraz powa?niejszej krytyki, twierdz?c, i? mieszali oni religi? i polityk?. W 1981 aresztowany zosta? kieruj?cy Stowarzyszeniem od 1973 Umar at-Tilmisani, a pismo Braci zdelegalizowano. W czerwcu 1979 rz?d zlikwidowa? tak?e Uni? Studenck?, radykalnie islamistyczny zwi?zek m?odzie?y uniwersyteckiej.

15 maja 1980 prezydent wyda? prawo ?O ochronie warto?ci przed pohańbieniem”, za? tydzień pó?niej podda? pod g?osowanie w referendum w sprawie poprawek w konstytucji. Zak?ada?y one utworzenie drugiej, doradczej izby parlamentu, jak równie? zwi?ksza?y rol? prawa religijnego w ?yciu publicznym. Szariat mia? by? odt?d g?ównym ?ród?em prawa, a nie tylko jednym ze ?róde?; zachowano tak?e akcenty wyra?nie naserowskie oraz podstawowe prawa obywatelskie. Przyj?te w referendum poprawki znosi?y równie? ograniczenie w zakresie kandydowania na urz?d prezydencki – jedna osoba mog?a odt?d ubiega? si? o niego nieograniczon? ilo?? razy, a nie tylko dwukrotnie. Wzmocnienie znaczenie islamu mia?o doprowadzi? do zakończenia krytyki rz?du ze strony organizacji radykalnie muzu?mańskich. Po przyj?ciu projektu zmian w referendum as-Sadat po raz kolejny skupi? w swoim r?ku urz?dy prezydenta i premiera.

We wrze?niu 1981 dalszemu pogorszeniu uleg?y relacje egipsko-radzieckie, gdy? Kair oskar?y? ambasadora ZSRR o szpiegostwo i wydali? go z kraju. Odpowiedzi? Moskwy by?o ??danie odwo?ania ambasadora egipskiego. W tym samym miesi?cu ogromna wi?kszo?? g?osuj?cych przyj??a w referendum wydane rok wcze?niej prawo o ochronie warto?ci, które zezwala?o prezydentowi na zamykanie tytu?ów prasowych, rozwi?zywanie samorz?dów zawodowych oraz pozbawianie deputowanych mandatów.

W tym samym miesi?cu prezydent poleci? aresztowanie ponad 1500 osób, które zosta?y oskar?one o wywo?ywanie konfliktów wyznaniowych i ?amanie zasady jedno?ci narodowej dla partykularnych interesów. Równie? i te dzia?ania zosta?y usankcjonowane w referendum oraz poparte przez parlament, który 14 wrze?nia 1981 okre?li? je jako Drug? Rewolucj? Naprawy. W?ród uwi?zionych byli przede wszystkim dzia?acze islamistyczni, tak?e duchowni muzu?mańscy, mniejszo?? stanowili opozycyjni intelektuali?ci i zwi?zkowcy.

Zamach

Grób Anwara as-Sadata w kompleksie Grobu Nieznanego ?o?nierza w Kairze

Pozornie as-Sadat kontrolowa? ca?okszta?t sytuacji politycznej w państwie. Nie zdawa? sobie sprawy z przygotowywanego przeciwko niemu (jak i przeciwko grupie ludzi z elity rz?dowej) zamachowi. Jego organizatorem by?a radykalna organizacja islamska Egipski D?ihad kierowana przez Chalida Ahmada Szaukiego al-Istambulego, porucznika artylerii.

Zamachu dokonano 6 pa?dziernika 1981 roku, podczas parady z okazji rocznicy przekroczenia przez egipsk? armi? Kana?u Sueskiego w czasie wojny Jom Kippur. Prezydent siedz?cy na trybunie honorowej, w towarzystwie wiceprezydenta Mubaraka oraz ministra obrony Abd al-Halima Abu Ghazali, by? chroniony przez osobistych ochroniarzy i gwardi?. Zamachowcy zdo?ali dosta? si? do jednej z ci??arówek wojskowych uczestnicz?cych w paradzie w zast?pstwie urlopowanej przez Istambulego za?ogi pojazdu. W momencie, gdy uwaga obserwatorów skupiona by?a na pokazach lotnictwa, ci??arówka zatrzyma?a si? przed trybun? honorow?. Zamachowcy obrzucili j? granatami i oddali seri? strza?ów z broni automatycznej w kierunku prezydenta i towarzysz?cych mu osób. Zgin??o sze?? osób, dwadzie?cia osiem (w tym wiceprezydent Mubarak) odnios?o rany. Anwar as-Sadat zmar? wskutek odniesionych ran po kilku godzinach od zamachu.

Nast?pc? as-Sadata zosta? dotychczasowy wiceprezydent Husni Mubarak. Wbrew planom zamachowców, zabójstwo prezydenta nie zapocz?tkowa?o ogólnokrajowego powstania, jedynie w Asjucie dosz?o do krótkotrwa?ego, ?atwo st?umionego przez wojsko wyst?pienia islamistów. Zamachowcy 6 pa?dziernika zostali os?dzeni, skazani na ?mier? i rozstrzelani.

?ycie prywatne

Anwar as-Sadat by? dwukrotnie ?onaty. Pierwszy raz o?eni? si? w wieku 24 lat z pochodz?c? ze wsi Ihsan Madi; ze zwi?zku tego przysz?y na ?wiat trzy córki. Ma??eństwo to zakończy?o si? w 1947 rozwodem. W 1950 o?eni? si? po raz drugi z siedemnastoletni? D?ihan Safwat Ra’uf. Druga ?ona as-Sadata odgrywa?a znacz?c? rol? w okresie jego prezydentury, mia?a du?y wp?yw na m??a, a gdy zyska? on znaczn? popularno?? w spo?eczeństwie w 1974 rozwin??a szerok? dzia?alno?? publiczn?. Dzia?a?a na rzecz emancypacji kobiet i prowadzi?a fundacj? charytatywn? ?Wiara i Nadzieja”, któr? przej??a po aktorce i ?piewaczce Umm Kulsum.

Bibliografia

• Barbara St?pniewska-Holzer, Jerzy Holzer: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2006. ISBN 978-83-89899-58-3.
• Jerzy Zdanowski: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Zak?ad Narodowy im. Ossolińskich, 2010. ISBN 978-83-04-05039-6.
• Zbigniew Domarańczyk: Strza?y w Kairze. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1985. ISBN 83-212-0308-6.
• 8 zamachów uwiecznionych na ta?mie [online], AHistoria.pl, 16 marca 2011 [dost?p 2025-08-14] [zarchiwizowane z adresu 2025-08-14]  (pol.).

Linki zewn?trzne

• EricE. Pace EricE., Anwar el-Sadat, the Daring Arab Pioneer of Peace with Israel, nytimes.com, 7 pa?dziernika 1981 [dost?p 2025-08-14]  (ang.).